Neon

Aspir; (Carthamus tinctorius), yalancısafran ya da boyacıaspiri olarak da bilinir, bileşikgiller (Asteraceae ya da Compositae) familyasından, biryıllık, çiçekli bitkidir. Asya ve Afrika’nın, Hindistan’dan Ortadoğu ve Nil Irmağının yukarı kesimleriyle Etiyopya’ya kadar olan bölümlerinde yetişir.

Yaklaşık 0,3-1,2 m boyunda olan aspir bitkisi, kırmızı, turuncu, sarı ya da beyaz çiçekler verir. Kurutulan çiçeklerden, bir zamanlar ticari önemi olan, ancak bugün Asya’nın güneybatısındaki bölgeler dışında yerini anilin boylarına bırakan kırmızı kumaş boyası (kartamin) elde edilir. Bazı yörelerde de yemeklere çeşni vermekte kullanılan safrana karıştırılır.

Günümüzde bu bitki, özellikle, tohumlarından yağ elde etmek amacıyla kullanılır. Aspir yağı zamanla sararmadığından vernik ve boya yapımına elverişlidir, ama daha çok işlenerek yumuşak margarin ve sıvı mutfak yağı biçiminde tüketilir. Doymamış yağ oranının fazla olması nedeniyle perhiz rejimlerine çok uygundur. Küspesi, çiftlik hayvanlarının protein gereksinimini karşılamak üzere yem olarak değerlendirilir.

Tohumlar bazı yörelerde müshil olarak kullanılır. En çok Hindistan’da yetişen aspir, yağ elde etmek amacıyla ABD, Avustralya, israil ve Kanada’da da yetiştirilmektedir. Türkiye’de ise bir dönüşümlü ekim bitkisi olarak yaygınlaştırılmaya çalışılmışsa da üretimi son derece düşük düzeylerde kalmıştır.

1988’de yetiştirilen 150 ton aspirin 100 tonu Balıkesir’den, 50 tonu İsparta’dan sağlanmıştır.Anadolu’da, bir başka aspir türü olan yünlü aspir (Carthamus lanatus) yabani olarak yetişir. Bitkinin çiçekli dallarından elde edilen sıvı, solucan düşürücü, âdet başlatıcı ve terletici olarak kullanılır.